Google firmasının çatı şirketi Alphabet, “moonshot” olarak bilinen savlı teknoloji projelerini hayata geçirme stratejisinde kıymetli bir değişikliğe gidiyor. Şirketin yenilikçi fikirler fabrikası olan “X”, projeleri Alphabet bünyesinde tutmak yerine artık bağımsız şirketler olarak yapılandırıyor. X’in başkanı Astro Teller, bu değişikliği bir aktiflikte duyurdu. Yeni yaklaşım, projelerin Alphabet kurumsal yapısının dışında daha süratli büyümesini ve gelişmesini amaçlıyor.

Alphabet X’ten yeni devir: Çılgın fikirler özel fon ile şirketleşiyor

Bu stratejinin merkezinde, yalnızca X’ten çıkan şirketlere yatırım yapmak için kurulan özel bir teşebbüs fonu bulunuyor. Series X Capital ismindeki bu fon, 500 milyon doların üzerinde sermaye topladı ve eski bir Facebook CFO’su olan Gideon Yu tarafından yönetiliyor. Alphabet, bu fonda şuurlu olarak sadece küçük bir yatırımcı pozisyonunda. Teller, Alphabet’in büyük yatırımcı olması durumunda, şirketlerin tekrar Alphabet’in denetiminde kalacağını ve bağımsızlık gayesine ulaşılamayacağını belirtti. Bu fon, Alphabet’in öteki yatırım kolları GV, CapitalG yahut Gradient Ventures’tan farklı olarak, yasal olarak yalnızca X projelerine odaklanmak zorunda.

Astro Teller, kimi projelerin Alphabet’in kaynaklarından faydalandığını, lakin kimilerinin “çok farklı” oldukları için Alphabet’in bir modülü olmaktan fayda görmediğini tabir etti. Tarihî olarak Waymo (otonom sürüş) ve Wing (drone teslimatı) üzere başarılı projeler Alphabet’in alt kuruluşları olmuştu. Lakin yeni modelde, projelerin Alphabet’in çabucak dışında, stratejik işbirliği devam ederken denetimin olmadığı bir yapıda daha süratli ilerleyebileceği düşünülüyor.

X’in bu stratejisi, “acımasız bir entelektüel dürüstlük” kültürüyle destekleniyor. X için bir “moonshot” projesinin üç bileşeni olmalı: Dünyadaki çok büyük bir sorunu çözme teşebbüsü, bu sorunu ortadan kaldırabilecek bir eser yahut hizmet önerisi ve bu sorunu çözebileceklerine dair “umut ışığı” yaratan çığır açan bir teknoloji. Teller’ın vurguladığı kritik nokta ise şu: “Eğer bir proje önerisi makul geliyorsa, şirket onunla ilgilenmez. Zira bu, tarif gereği bir ‘moonshot’ olmaz.”

Yeni fikirler bu kriterleri karşıladığında, X takımı onları zalimce test etmeye başlıyor. Maksat, projeyi sonlandırmak için sebepler bulmak. Teller, projenin en kuvvetli kısımlarının her vakit evvel test edildiğini belirtiyor. Şayet fikir, düşünülenden biraz daha “çılgın” çıkarsa, proje çabucak sonlandırılıyor. Bu yaklaşım sonucunda projelerin yalnızca %2’si başarılı oluyor. Teller, bunu bir başarısızlık değil, sistemin bir özelliği olarak tanımlıyor. Fikirleri insanlardan ayırmak bu kültürün bir kesimi. Teller, Waymo yahut Wing üzere dev projeleri kimin başlattığını bilmediğini, böylelikle ferdî bağlılığın “entelektüel dürüstlüğün” önüne geçmesini engellediklerini söylüyor.

Bu sistem çalışanlar için de farklı bir model sunuyor. X çalışanları, projelerin erken kademelerinde pay senedi almıyorlar; bunun yerine standart Google çalışanı üzere maaş alıyorlar. Teller’a nazaran bu, bir “şirket” değil, yalnızca “hakkında bir şeyler öğrenilmeye çalışılan bir fikir”. Bu durum, kurucuların kendi fikirlerini sonlandıramamasına neden olan finansal baskıyı ortadan kaldırıyor. Çalışanlar, kendi geleceklerini riske atmadıkları için bir projenin ilerlemediğini dürüstçe söyleyebiliyorlar.

Eğer bir proje başarılı olur ve bağımsız bir şirkete dönüşürse, o projede çalışan grup yeni şirketten değerli bir pay hissesi alıyor. Bu hisse, o finansman kademesinde projeyi kendi garajlarında başlatmış olsalardı alacakları hisseye benziyor, lakin bu süreçte hiçbir finansal risk almamış oluyorlar. X, 2025 yılı içinde Taara (kablosuz optik iletişim) ve Heritable Agriculture (tarım biyoteknolojisi) üzere şirketleri bu modelle bağımsız hale getirdi.

X’in duyurduğu en yeni “moonshot” şirketi ise Anori. Anori, gayrimenkul geliştiricileri ve inşaat sanayisi için karmaşık bina projelerini çözen bir yapay zeka platformu olarak tanımlanıyor. Astro Teller, inşaat bölümünün global katı atıkların ve karbon emisyonlarının yaklaşık %25’inden sorumlu olduğunu ve bunun temel bir insan muhtaçlığı olduğunu belirterek, bu alanın bir “moonshot” için ne kadar büyük bir fırsat sunduğunu vurguladı.

Alphabet’in tezli projeleri bağımsız şirketlere dönüştürme stratejisi, teknoloji dünyasında yenilikçiliği teşvik etme biçimlerini de değiştiriyor. Pekala siz, X’in projeleri zalimce test etme ve dürüstlüğe dayalı bu yenilikçilik yaklaşımı hakkında ne düşünüyorsunuz?