2025 Nobel Fizik Mükafatı, kuantum bilgisayarların geliştirilmesinin önünü açan çığır açıcı çalışmalar nedeniyle üç araştırmacıya verildi. Ödül, 1980’lerde kuantum mekaniği üzerine yaptıkları öncü çalışmalarla tanınan John Clarke, Michel H. Devoret ve John M. Martinis ortasında paylaştırıldı.

2025 Nobel Fizik Mükafatı sahiplerini buldu

Araştırmacılar, bu mükafata layık görülen keşiflerinde, elektrik direnci olmayan bir devre tasarlayarak “kuantum tünelleme” ismi verilen bir olguyu fizikî olarak gösterdiler. Kuantum tünelleme, atomların ve atom altı parçacıkların olağanda geçememeleri gereken bir bariyerin içinden geçebilmesi manasına geliyor.

Bu olgu, üç bilim beşerinin deneylerinden evvel sırf teorik olarak biliniyordu. Clarke, Devoret ve Martinis’in deneyleri, fizikî bir devrede tünellemenin mümkün olduğunu kanıtladı. Bu çalışma, daha sonra çağdaş transistörlerin ve günümüzde süratle gelişen kuantum bilgisayar teknolojisinin temelini oluşturdu.

John Clarke, 1969’da profesörlüğe başladığı ve hala fahri profesör olarak görev yaptığı Kaliforniya Üniversitesi, Berkeley’deki araştırma takımına liderlik etti. Yıllar içinde bu üçlünün öncü çalışmaları, çağdaş kuantum bilgisayarlarının hem teorik hem de pratik temelini oluşturdu.

Martinis ve Devoret ise Google’da kuantum bilişim üzerine araştırmalar yürüttü. Martinis, Google’ın Quantum AI ekibinin donanım lideri olarak görev yaptığı devirde, 2019’da “kuantum üstünlüğüne” sahip bir bilgisayar geliştirdiklerini duyurdu.

Bu bilgisayar, makul bir sorunu klasik üstün bilgisayarlardan çok daha süratli çözme yeteneği sunuyordu. Martinis, Google’daki misyonunun akabinde hala Yale Üniversitesi ve California Üniversitesi, Santa Barbara’da profesör olarak çalışıyor.

Devoret ise Google Quantum AI’de kuantum donanımının baş bilim insanı olarak vazife yapıyor ve tıpkı vakitte California Üniversitesi, Santa Barbara’da öğretim üyesi.